آیا این موقعیت برای تان آشناست؟ شما یک مجموعه رهنمود به دانش آموزان می دهید تا پیروی کنند. سپس پرس و جو می کنید تا اطمینان یابید که همه، آن ها را فهمیده اند و هر کس به درستی آنچه را باید انجام دهد، می داند. در حالی که برخی دانش آموزان تان تکلیف های خود را درست انجام می دهند، دانش آموزانی هم هستند که نمی دانند چه کاری باید انجام دهند، نمی توانند به خاطر بسپارند که شما چه گفته اید، یا رهنمودها را اشتباه می فهمند.ممکن است بیندیشید: "چرا چنین می شود؟ من می دانم که همه ی آن ها سخنان مرا شنیدند". به نظر می رسید که دانش آموزان تان متوجه مطلب شده اند، رهنمودهای شما را تکرار کردند و هیچ کس هیچ پرسشی نداشت. در حالی که این موقعیت خشمگین کننده است، یک موضوع مهم را نیز یادآوری می کند: اینکه تفاوتی واقعی میان شنیدن و گوش دادن وجود دارد.

شنیدن در برابر گوش دادن
شنیدن یک فرآیند پیچیده، اما فعالیتی خودکار و بدون کنش است. ممکن است ما صداهایی بشنویم، بدون اینکه به شکل خودآگاه درگیر آن ها بشویم. توصیف مرحله به مرحله ی چگونگی شنیدن، چنین است:

• چیزی ارتعاش می یابد و یک موج صوتی ایجاد می کند.
• موج صوتی به سوی گوش حرکت می کند و توسط گوش بیرونی جمع می شود.
• سپس موج صوتی به سوی مجرای گوش حرکت می کند.
• وقتی به انتهای مجرای گوش می رسد، در مقابل پرده ی گوش به شدت تکان می خورد.
• پرده ی گوش با این امواج صوتی می لرزد.
• این لرزش، استخوان های کوچک گوش میانی را حرکت می دهد.
• این استخوان ها ارتعاش ها را به سوی گوش داخلی و مجرایی پر از مایع حمل می کنند که حلزون گوش نامیده می شود.
• مایع درون گوش، مجموعه ای از موهای باریک را که مژگان نامیده می شوند و به اعصاب شنوایی متصل هستند، می لرزاند.
• حرکت این مژگان، سلول های عصبی را تحریک می کند و آن ها پیام هایی از راه عصب شنوایی به مغز می فرستند.
• مغز، این پیام ها را بنا بر صداهایی که می شنویم، پردازش می کند.

در مرحله ی 10، مغز ارتعاشات صوتی را به شکل صداها یا واژگان آشنا تشخیص می دهد. مغز به شکل خودکار این واژگان را به پیام هایی که حامل آن هستند، ترجمه نمی کند. این مرحله همان فرآیندی است که گوش دادن نامیده می شود: تعیین معنا و پیام صداها یا واژگان. گوش دادن یک فرآیند کنشگرانه است و فعالیتی بیش از طبقه بندی صداها یا واژگان را در برمی گیرد.

عواملی که شنوندگان کنشگر به آن ها توجه می کنند 
مغز ممکن است صداها را به واژگان رمز گشایی کند، اما این شنونده است که باید هنگام تفسیر پیام، به هزاران عامل توجه داشته باشد. 
این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• بافت
• احساسات و تجربه های شخصی
• حالت های چهره
• تن، بلندی و ریتم صدا

تصور کنید که شما در ماشین تان نشسته اید، منتظر هستید که چراغ راهنما سبز شود و از چهارراه بگذرید. صدایی می شنوید. مغز شما این صدا را به عنوان ماشین آتش نشانی رمزگشایی می کند. به عنوان یک شنونده، شما در می یابید که یک ماشین آتش نشانی در آن نزدیکی وجود دارد و وقتی که چراغ سبز شد، حرکت کنید. اما، به عنوان یک شنونده ی فعال، موقعیت لحظه را مورد توجه قرار می دهید، سر چهار راه توقف می کنید و با توجه به تجربه های پیشین رانندگی خود، پیام را چنین تفسیر می کنید که ماشین های آتش نشانی در برابر چراغ قرمز توقف نمی کنند. بنابراین شما باید خارج از مسیر بایستید.

فرض کنید که وارد محله ی یکی از دوستان تان می شوید. ماشین او را در برابر در خانه اش می بینید. تصمیم می گیرید که بایستید و به او سلام کنید. به در ضربه می زنید. وقتی دوست تان در را باز می کند و شما را می بیند و می گوید :«اینجا چه می کنی»؟ می فهمید که از این دیدار ناگهانی شگفت زده شده است. اما چگونه می فهمید که او از دیدار شما خوشحال شده است یا نه؟ به چهره اش نگاه می کنید. آیا لبخند می زند؟ آیا او از صدای بلندتر و تن قوی تر استفاده می کند و بر واژه ی «تو» تأکید می کند؟ اگر بله، پس احتمالا از اینکه به او سر زده اید، خوشحال است. اما اگر اخم کرده است و صدا و تن صدایش پایین است و بر جمله ی «اینجا چه می کنی؟» تأکید می کند، ممکن است از دیدار بدون دعوت شما ناراحت شده باشد. به عنوان یک شنونده ی کنش گر، شما حالت های چهره، تن، ریتم و بلندی صدایش را ارزیابی می کنید تا پیام او را به سرعت تفسیر کنید.

چرا می خواهید دانش آموزان شنوندگانی کنش گر باشند؟ 
دانش آموزان، بخش بزرگی از وقت خود را در مدرسه به شنیدن می گذرانند. آن ها به اطلاعیه ها، دستورالعمل های کلاسی، به همکلاسان و به کارکنان مختلف مدرسه گوش می دهند. دانش آموزان دارای مهارت شنیداری خوب، بیشتر وقت ها موفق تر از آن هایی اند که شنوندگان کنشگر نیستند. اما همه ی دانش آموزان می توانند آموزش ببینند تا شنوندگان بهتری باشند و به مهارت های زیر دست یابند:

• مدیریت موفقیت آمیز زمان
  دانش آموزان دارای مهارت شنیداری خوب، دستورالعمل ها را به محض آنکه به آن ها داده می شود، به طور درست انجام می دهند. این بدین معناست که آن ها زمان بیشتری به تکلیف خود اختصاص می دهند. مهارت شنیدن کنش گرانه، دانش آموزان را در زمینه ی استفاده ی بهینه از زمان توانمند می کند. آن ها ناچار نیستند بخشی از زمان خود را به پرسیدن درخواست برای توضیح بیشتر اطلاعات یا درست کردن اشتباه هایی که به سبب شنیدن بی کنش ضرورت پیدا می کند، اختصاص دهند.
• موفقیت آموزشی
  دانش آموزانی که شنوندگان کنشگرند، اطلاعات جدید را به شکل خلاقانه تری به کار می برند. آن ها در بازیابی دانش پیشین خود آمادگی بیشتری دارند که به آن ها اجازه می دهد از اطلاعات جدید بهره مند شوند. هم چنین آن ها را قادر می سازد که تصمیم بگیرند چگونه این اطلاعات را به کار برند. آن ها از راه فعال سازی طرحواره ی شناختی، چارچوبی برای فهم محتوای نو دارند و اینکه آیا این محتوا در ارتباط با هم است یا خیر. درنتیجه، در زمینه ی گزینش همه ی اطلاعاتی که دریافت می کنند و تعیین آنکه نکات اصلی کدام اند و جزییات فرعی کدام، تواناتر هستند. از آنجا که شنوندگان کنشگر از دانش پیشین خود به تدریج بهره برداری می کنند، هنگامی که اطلاعات جدیدی می شنوند، می توانند آسان تر ایده های جدید را با طرحواره شان درهم بیامیزند. دانش آموزانی که از راهبردهای شنیداری کنشگرانه استفاده می کنند، از تمرکز و حافظه بهتری نیز برخوردارند. شنوندگان کنشگر، اطلاعات را دسته بندی می کنند، از آنچه که مهم است بهره می گیرند و آن را به روشی معنادار ذخیره می سازند. سرانجام، به نظر می رسد که آن ها در مقایسه با همسالان شان که به شکل بی کنش می شنوند، درک بهتری از محتوای آموزشی دارند.
• موفقیت بین فردی
  شنوندگان کنشگر روابط بین فردی موفق تری نیز دارند. توجه فعال آن ها از گوینده، پشتیبانی، و به افزایش اعتماد او کمک می کند. هنگامی که گویندگان بدانند به خوبی به آن ها گوش داده می شود، احساس می کنند ارزش و اهمیت دارند. این احساس، حس اعتماد و احترام افراد را تقویت می کند و به نوبه ی خود سبب می شود که گوینده تمایل بیشتری به برقراری ارتباط با شنونده بیاید. شنوندگان کنشگر از راه تقویت احساس احترام، این توانایی را پیدا می کنند که دیگران را به انجام کاری برانگیزند و به شکل موفقیت آمیزی بحث و گقت وگو کنند.

دانش آموزانی که از مهارت شنیدن کنشگرانه ی خود استفاده می کنند، بهتر می توانند اختلالات در رابطه ها را تشخیص دهند. آن ها همچنین در دسته بندی اطلاعات اضافی، از گوینده موفق ترند. بنابراین، شنوندگان کنش گر از این توانایی بهره مندند که به آسانی راه حلی برای از میان بردن اختلاف ها ارائه کنند. چون به شنوندگان کنش گر احترام گذاشته می شود، احتمال بیشتری دارد که دیگران راه حل پیشنهادی آن ها را بپذیرند.

ما چگونه می توانیم به دانش آموزان بیاموزیم که شنوندگانی کنشگر باشند؟ 
آموزشگران خردسالان، آموزش مهارت های شنیداری را در برنامه ی آموزشی روزانه ی کودکان می گنجانند. آن ها می دانند که باید به کودکان آموزش داده شود تا بشنوند و توجه کنند. بنابراین، شنیدن را با همه ی فعالیت های کودکان ترکیب می کنند. آموزشگران، کودکان را وامی دارند که با نشستن روی کف زمین و ایجاد ارتباط چشمی، به آن ها توجه کنند. آن ها توجه گروهی را با خواندن جمعی شعرها و عبارت های دارای قافیه به دست می آورند. هنگام دورهم نشستن، کودکان آوازهایی می خوانند که به ارتباط گروهی و رعایت نوبت نیاز دارد. آن ها باید در سرودهای جمعی، به بخش هایی که مکث دارند گوش دهند. کودکان بازی های موسیقایی انجام می دهند که شامل شنیدن یک شکل کف زدن و سپس تکرار آن می شود. همچنین در بازی دیگری، حرکت موزون انجام می دهند تا زمانی که موسیقی قطع شود، و سپس بی حرکت می ایستند. آموزشگران کتاب هایی را برای دانش آموزان کلاس می خوانند و سپس نظرها و واکنش ها ی آن ها را دریافت می کنند. هنگام حل کردن تضادها و درگیری های میان کودکان، آموزگاران از هر کودک می خواهند که احساس خود را بیان کند و سپس آنچه را که کودک گفته است، تکرار می کنند یا از کودک دیگر می خواهند احساس دوستش را دوباره بیان کند. اگرچه این ها تنها نمونه هایی از مواردی هستند که در کلاس های پیش از دبستان رخ می دهند، این فعالیت ها به روشنی نشان می دهند که چگونه شنیدن، بخشی جدایی ناپذیر از تجربه ی خردسالی است.

همزمان با بزرگتر شدن کودکان و از آنجا که تقاضاهای آموزشی افزایش می یابد، فعالیت های شنیداری کاهش می یابند. اما گفت وگوی شفاهی در کلاس درس پیچیده تر می شود. انتظار می رود که کودکان به اطلاعات، بدون دستورالعمل مستقیم در مورد اینکه چگونه آن ها را پردازش کنند، گوش فرا دهند. اگر محدودیت زمانی وجود نداشته باشد، آموزشگران می توانند فعالیت های شنیداری دوره ی خردسالی را مناسب سازی و به شکلی فراخور سن دانش آموزان استفاده کنند.

اما در واقع، بیشتر کلاس های درس زمان کافی ندارند تا برنامه ی آموزشی مورد نظر را انجام دهند. چون مهارت های شنیدن کنشگرانه می تواند سطح موفقیت کلی دانش آموزان را بالا ببرد، یافتن راه هایی برای در هم آمیختن این مهارت ها در کلاس درس بسیار سودمند خواهد بود. چگونه می توان دستورالعمل های شنیداری را با برنامه ی روزانه کلاس درس ترکیب کرد؟

شما باید به عنوان یک آموزشگر، در کلاس درس خود در باره ی اینکه چرا شنیدن مهم است، بحث و تاکید کنید. سپس، به دانش آموزان گام های شنیدن کنش گرانه را بیاموزید. یکی از راه های آموزش این مهارت ها، این است که آن ها را در یک مصاحبه ی ساختگی مطرح کنید. در حالی که هر مرحله را آموزش می دهید، مصاحبه را متوقف کنید و از کودکان بخواهید هر مرحله را اجرا کنند.

گام های شنیدن کنش گرانه

• ارتباط چشمی برقرار کنید/گوینده را دنبال کنید: به چشمان گوینده نگاه کنید. هنگامی که گوینده برای گروه بزرگی سخن می گوید (در جریان درس یا سخنرانی) ارتباط چشمی ممکن نیست. در این موارد، حرکت های گوینده را دنبال کنید.
• سخنان گوینده را خلاصه کنید: سخنان او را در چند جمله که ایده های اصلی را بیان می کنند، خلاصه کنید. در صورت لزوم، یاد داشت بردارید.
• ارتباط برقرار کنید: آنچه را می شنوید، به آنچه که می دانید پیوند دهید.
• پرسش و پاسخ درونی: درک خود را از آنچه می شنوید، از راه پرسیدن سوال هایی از خودتان در باره ی آنچه که می شنوید، ارزیابی کنید. اگر می توانید به پرسش ها پاسخ دهید، مطلب را دریافته اید. اگر نه، نیاز دارید از گوینده در باره ی آن بپرسید.

این گام ها را در برنامه ی درسی خود بارها و بارها تمرین کنید. برای نمونه، هنگامی که دانش آموزان باید سخنرانی هایی را در کلاس یا گروه های کوچک ارائه دهند، مراحل شنوایی کنشگرانه را تمرین کنید. سپس، از آن ها بخواهید که این گام ها را در سخنرانی های شان به یاد داشته باشند. به آن ها یاد بدهید که اگر نیاز دارند، یاداشت برداری کنند. همچنین در زمینه ی امتیاز های روش شنوایی کنشگرانه بحث کنید. از آن ها بخواهید برخی از ایده های اصلی را که مطرح شده اند یا روابطی را که برقرار کرده اند، با دیگران به اشتراک بگذارند. در باره ی محتوا نیز بپرسید.

هنگام ارائه ی محتوای نو به دانش آموزان، گام های شنوایی کنش گرانه را برای ارزیابی فهم آن ها یادآوری کنید. آن ها باید فکر کنند که نکته های اصلی کدام اند؟ چه ارتباط هایی ایجاد کرده اند؟ چه سوال هایی پرسیده اند و پاسخ ها چه بوده اند؟

گام های شنوایی کنش گرانه را برای گوش کردن به قصه ها مناسب سازی کنید. به جای خلاصه کردن و بیان نکته های مهم، از دانش آموزان بخواهید آنچه را می شنوند، از راه های دیگری از جمله کشیدن تصویر، برای خود مجسم کنند.

حتا می توانید از گام های شنوایی کنش گرانه برای حل تضادها و پایان دادن به در گیری ها استفاده کنید. از دانش آموزان بخواهید که در گروه های دونفره برای پایان دادن به یک درگیری تلاش کنند. به جای تعیین نکته های اصلی، دانش آموزان می توانند شکایت طرف دیگر را تفسیر کنند.

هیچ محدودیتی در این زمینه که دانش آموزان از مهارت شنوایی کنشگرانه ی خود چه زمانی در کلاس درس بهره بگیرند، وجود ندارد. هرچه بیشتر در این زمینه تمرین کنند، این مهارت در آن ها نهادینه خواهد شد. هدف این است که دانش آموزان بتوانند این گام ها را در همه ی موقعیت های شنیداری به کار گیرند. پس از آن ممکن است، تنها ممکن است، شما ناچار نباشید دستورالعمل ها را بارها و بارها تکرار کنید. فکر کنید که آن وقت با این همه زمان اضافی چه خواهید کرد؟<** ادامه مطلب... **>